Gecijferdheid is, naast geletterdheid en digitale vaardigheid, één van de drie basisvaardigheden. Het over die vaardigheden beschikken, is noodzakelijk om volwaardig mee te kunnen doen in de maatschappij. Dat betekent ook, dat als de maatschappij verandert, de benodigde vaardigheden ook veranderen. Zo was het 10.000 jaar geleden bijvoorbeeld een absolute basisvaardigheid dat je een vuurtje kon maken en onderscheid kon maken tussen giftige en niet-giftige bessen. Vandaag de dag is dat – gelukkig – niet meer zo belangrijk. Ook in een korter tijdsbestek kunnen basisvaardigheden behoorlijk veranderen. Zo bestond 50 jaar geleden de noodzaak van digitale vaardigheden nog niet en in zekere zin gecijferdheid eigenlijk ook niet.
50 jaar terug waren er nog geen rekenmachines en was het met het hoofd of op papier kunnen uitrekenen van sommen het belangrijkste doel van het rekenonderwijs. Vandaag de dag is dat niet meer het belangrijkste, doordat iedereen een mobiele telefoon met rekenmachine app heeft. Toch is dat nog steeds het beeld dat overheerst van rekenen. Sterker nog, als je gecijferdheid uitlegt is het eerste wat mensen vaak zeggen “oh, maar dat is gewoon rekenen!”.
Maar dat is het niet. Wellicht kan ik het ’t beste uitleggen met een voorbeeld. Een hovenier moet een boom omhakken. Geen makkelijke klus. Ten eerste omdat je als hovenier liever bomen plant dan kapt en ten tweede omdat je wilt voorkomen dat de boom op je hoofd, auto of huis valt. De hovenier moet dus weten hoe hoog de boom is, zodat de boom veilig kan vallen.
Hoogtemeting van een boom. Bron: https://nl.wikihow.com/De-hoogte-van-een-boom-bepalen
Dat doet hij door een driehoek van een stuk papier te vouwen en zo te gaan staan dat als hij langs het papier kijkt, hij precies de top van de boom ziet. De afstand tussen de boom en de hovenier (plus z’n eigen lengte) is de hoogte van de boom! Nadat hij gecheckt heeft of er niet toevallig een auto of passant tussen hem en de boom staat, kan hij veilig de boom kappen en laten vallen. Het resultaat: een veilig gekapte boom, zonder ook maar een som uit z’n hoofd (of met rekenmachine) te maken. Een schoolvoorbeeld van gecijferdheid!
Gecijferdheid is het bezitten van gevoel voor getallen en wiskundige vaardigheden kunnen gebruiken om zelfverzekerd aan de praktische eisen van het dagelijks leven te voldoen. Hier zitten vier elementen in:
- Het kunnen gebruiken van wiskundige vaardigheden
- Gevoel voor getallen bezitten, dus op een hoger niveau nadenken over het probleem
- Zelfverzekerd zijn, dus niet afgeschrikt worden door rekensituaties
- Inzetbaarheid in het dagelijks leven
Deze vier elementen komen ook terug in het Gemeenschappelijk Europees Gecijferdheidsraamwerk: context, hogere orde vaardigheden, content, en houding.
Gemeenschappelijk Europees Gecijferdheidsraamwerk
Onder elk element staat een aantal competenties genoemd, die gezamenlijk leiden tot gecijferd gedrag. De komende maanden verkennen we deze vier elementen.
Tot slot haal ik graag het voorbeeld van de hovenier nog even aan. Want met het raamwerk erbij kunnen we z’n gecijferd gedrag duiden. Zo gebruikt hij het in de context van z’n werk als hovenier. Zijn hogere orde vaardigheden helpen om het probleem te analyseren en na te denken over valrichting en -lengte. Onder het gebruik van z’n papieren driehoek liggen wiskundige inhoudelijke (“content”) concepten als driehoeksmeting en tangens. Als laatste heeft hij vertrouwen genoeg in z’n inschatting dat hij de zaag in de boom durft te zetten. En over dat geheel gaat gecijferdheid. Meer dan hoofdrekenen alleen!
Meer lezen? Zie https://cenf.eu/